Wat is ACT? Wat heeft ACT te maken met mindfulness (MF)? En hoe werkt ACT voor het onderwijs? Op deze 3 vragen probeer ik hieronder kort antwoord te geven. In de opleiding PBO krijg je het lange antwoord door middel van wat theorie en veel ervaringsoefeningen. ACT is een 3e generatie cognitieve gedragstherapie die mensen helpt hun psychologische flexibiliteit te vergroten. ACT is ontstaan in de jaren 80 en in de loop der jaren volledig wetenschappelijk bewezen en ontwikkeld. ACT draait om leren datgene te accepteren waar je geen controle over hebt (Acceptatie), leren aan te pakken waar je wel controle over hebt (Commitment) en leren het onderscheid tussen die twee te zien (Therapie / Training).
ACT heeft een aantal pijlers waarop het gebouwd is die je in willekeurige volgorde kunt ontdekken en inzetten om je veerkracht te vergroten. De pijlers zijn:
- Contact met het huidige moment → In het hier en nu aandachtig aanwezig zijn
- Actieve acceptatie → Je openstellen
- Defusie → Kijken naar je gedachten (opmerken, loskomen van)
- Zelf-als-context → Het opmerkzame zelf, ruime & flexibele zelfbeleving
- Toegewijde actie → Doen wat ervoor nodig is
- Waarden verhelderen → Weten wat belangrijk voor je is
Hierin herken je belangrijke elementen uit mindfulness, namelijk aandachtig aanwezig zijn in het huidige moment en het accepteren van wat er gebeurt aan gedachten, gevoelens en andere lichaamssensaties zonder je te verzetten of ervoor weg te lopen. Ook defusie en zelf-als-context zijn MF-processen waarin je als observator of waarnemer naar je eigen gedachten kijkt en dus bewust afstand creëert tussen jezelf en je gedachten. De laatste twee pijlers zijn misschien wel de krachtigste, omdat er de idee onder zit dat je alleen die acties uitvoert en volhoudt die passen bij wat je zelf belangrijk, dus waardevol vindt voor een rijk, compleet en betekenisvol leven. De laatste jaren wordt er vaak een 7e element toegevoegd: Zelfcompassie wat bestaat uit je openstellen voor je eigen lijden door middel van Mildheid: vriendelijk zijn voor jezelf, Medemenselijkheid: in verbinding met elkaar en natuurlijk Mindfulness.
In het onderwijs worden leerlingen en docenten steeds meer en beter begeleid rekening houdend met de context van wie je bent, wat je geschiedenis is en uit welke omgeving je voortkomt. Door daar in lessen en gesprekken bewuste aandacht voor gedachten, gevoelens en sensaties aan toe te voegen en vervolgens te handelen met waardegerichte actie kunnen mensen voluit leven en zich optimaal ontwikkelen.
De ACT-matrix
